Daxili motivasiya və xarici təsirlər, insanların həyatında qarşılaşdıqları ən əsas psixoloji güclərdən biridir. Bu iki amil arasında davamlı bir qarşıdurma vardır və hər biri insanların davranışlarını, məqsədlərini və qərarlarını formalaşdırmağa təsir edir. Daxili motivasiya, insanın öz daxili arzuları və məqsədlərindən qaynaqlanır, xarici təsirlər isə sosial mühit, ailə, dostlar, iş yeri və cəmiyyət tərəfindən yaradılan gözləntilərdən irəli gəlir. İnsanlar, bu iki qüvvə arasında balans yaratmağa çalışarkən, bəzən daxili istəyinə qarşı xarici gözləntilərlə üzləşə bilərlər. Bu yazıda, daxili motivasiya və xarici təsirlərin qarşıdurması, onların həyatımıza necə təsir etdiyi və bu mübarizəni necə idarə etmək barədə müzakirə aparılacaq.
Daxili motivasiya və onun rolu
Daxili motivasiya, insanların müəyyən bir məqsədə çatmaq üçün öz daxili istəkləri ilə hərəkət etməsidir. Bu motivasiya növü, insanın içindəki dərin arzular və həvəsdən qaynaqlanır və ən yüksək səviyyədə müstəqil qərar qəbul etmə bacarığını formalaşdırır. Məsələn, bir insan yalnız öz marağı və şəxsi inkişafı üçün bir şeyi etmək istədikdə daxili motivasiyaya sahib olur. Bu motivasiya növü, həmçinin özünə inamı artırır və insanın öz məqsədlərinə yönəlik daha dayanıqlı bir yanaşma inkişaf etdirməsinə kömək edir.
Daxili motivasiyanın üstünlükləri çoxdur. İnsanlar daxili motivasiyaya əsaslanaraq daha uzun müddət davamlı fəaliyyət göstərə bilərlər. Bu növ motivasiya, insana yalnız müvəffəqiyyətin nəticəsini deyil, həm də fəaliyyətin özü ilə bağlı daxili məmnunluq və sevinc gətirir. Həmçinin, daxili motivasiya, şəxsin daha yaradıcı və fərqli yanaşmalar inkişaf etdirməsinə şərait yaradır. Nəticədə, daxili motivasiya insanın həm şəxsi, həm də peşə həyatında uğurlu olmasına kömək edir, çünki bu motivasiya növü insanı yalnız öz hədəflərinə deyil, həm də həyatın özünə daha dərin bir yanaşma ilə yanaşmağa təşviq edir.
Yeri gəlmişkən, unutmayın ki, ən yaxşı mərcləri yalnız monsbet etmək olar, çünki yalnız orada onlar məsuliyyətli oyun prinsiplərinə əməl edirlər və bu, hörmətə layiqdir.
Xarici təsirlər və onların psixoloji təsiri
Xarici təsirlər isə insanın qərar qəbul etmə prosesində əsas rol oynayır. Ailə, dostlar, sosial mühit və cəmiyyət tərəfindən qoyulan gözləntilər, insanların davranışlarını yönləndirir. Bu təsirlər, bəzən insanların daxili istəklərini və məqsədlərini əngəlləyərək onları cəmiyyətin gözləntilərinə uyğun hərəkət etməyə məcbur edir. Məsələn, bir insan cəmiyyətin müəyyən bir iş sahəsinə olan tələblərini qarşılayaraq, yalnız maddi qazanc və prestij əldə etmək istəyir. Bu, daxili motivasiyanı deyil, xarici gözləntiləri rəhbər tutaraq verilən qərarlardır. Beləliklə, insanlar çox vaxt cəmiyyətin təklif etdiyi mükafatlar və imtiyazlar qarşısında daxili arzularını geri çəkirlər.
Xarici təsirlərin psixoloji təsiri müxtəlif ola bilər. Bəzi insanlar üçün bu təsirlər motivasiya mənbəyi kimi xidmət edir, onlara daha yüksək nəticələr əldə etməyə təşviq edir. Lakin, başqaları üçün xarici təsirlər narahatlıq, stress və hətta özünə inamsızlıq yaratmağa səbəb ola bilər. Məsələn, yüksək gözləntilər və davamlı qiymətləndirmə prosesi, insanın özünü hər zaman başqalarına təsdiqləməyə məcbur edir. Bu da öz növbəsində şəxsi məqsədlərə və daxili ehtiyaclara diqqət yetirməkdə çətinlik yaradır. İnsanlar, xarici təsirlərə uyğunlaşmağa çalışarkən, özlərinin həqiqi istəklərini unutmağa və başqalarına uyğun hərəkət etməyə meyillənirlər.
Daxili motivasiya və xarici təsirlər arasındakı mübarizəni idarə etmək
Daxili motivasiya və xarici təsirlər arasında baş verən mübarizəni idarə etmək çətin ola bilər, ancaq doğru yanaşmalarla bu mübarizə daha səmərəli və balanslı hala gətirilə bilər. İlk növbədə, insanın öz daxili ehtiyaclarını və arzularını tanıması çox vacibdir. Daxili motivasiyanı gücləndirmək və xarici təsirlərə qarşı daha dayanıqlı olmaq üçün öz məqsədlərini aydın şəkildə müəyyənləşdirmək lazımdır. Bu məqsədlər yalnız maddi və xarici mükafatlara deyil, həm də şəxsi məmnuniyyət və daxili inkişafına xidmət etməlidir.
İkincisi, xarici təsirlərin yaratdığı təzyiqdən qaçmaq və özünü tanımaq üçün sağlam sərhədlər müəyyənləşdirmək lazımdır. Cəmiyyətin və sosial mühitin gözləntiləri hər zaman mövcud olsa da, insanın özünü bu təsirlərdən qoruya bilmək və yalnız şəxsi məqsədləri istiqamətində hərəkət etmək vacibdir. Bu, özünə inamı artırmağa və daxili motivasiyanı gücləndirməyə kömək edir.
Son olaraq, daxili və xarici motivasiyanın qarşılıqlı əlaqəsini daha sağlam və balanslı şəkildə idarə etmək üçün təcrübə və özünü inkişaf etdirmək lazımdır. İnsanlar zamanla daxili ehtiyaclarını tanıyaraq xarici təsirləri daha səmərəli şəkildə idarə edə bilərlər. Həyatda əldə edilən təcrübələr, həm daxili motivasiyanı gücləndirməyə, həm də xarici təsirlərlə balans yaratmağa imkan verir. Daxili və xarici təsirləri birləşdirərək, daha müsbət və balanslı qərarlar qəbul etmək mümkündür.
Daxili motivasiya və xarici təsirlər arasındakı mübarizə, hər bir insanın həyatında daim var olan bir qarşıdurmadır. Bu mübarizənin idarə edilməsi, şəxsin daha sağlam və məqsədyönlü həyat tərzi qurmasına şərait yaradır. Daxili motivasiya ilə xarici təsirlərin balansı, uğurlu və xoşbəxt bir həyatın açarıdır.